Według prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 Maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 roku, oraz 11 listopada 1918 roku i 4 czerwca 1989 roku. W opinii prof. Zofii Zielińskiej z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, Konstytucja 3 Maja stanowiła zasadniczy zwrot w porównaniu z ustrojem wcześniejszym, zdecydowanie republikańskim. Silna jak na polskie tradycje centralna władza wykonawcza, silna w niej pozycja króla, wreszcie istotne prerogatywy, jakie zachowywał władca w sejmie, przesądzają o tym, że ustrój stworzony przez Ustawę Rządową możemy uznać za monarchizm, którego granice wyznaczała konstytucja, a więc za monarchizm konstytucyjny. Nasi przodkowie, tworząc ustawę zasadniczą, wykazali  umiejętność osiągnięcia kompromisu w dramatycznej sytuacji zewnętrznego zagrożenia. Wtedy starły się bowiem ze sobą rozmaite tendencje od skrajnego republikanizmu, przez hetmański konserwatyzm aż po stronników regalizmu, czyli zwolenników wydatnego wzmocnienia władzy monarszej. Interesujące, że w obawie przed wrogą reakcją opozycji i możliwą ingerencją państw ościennych postanowiono uchwalić Konstytucję drogą swoistego zamachu stanu. Wykorzystano więc nieobecność wielu posłów, którzy nie powrócili do Warszawy z ferii wielkanocnych, nagięto procedury sejmowe i pod osłoną wojska zwolennicy Konstytucji, którzy uzyskali w Izbie Poselskiej większość, doprowadzili do uchwalenia Ustawy Zasadniczej. Fundamentalną kwestią był zintegrowany, logicznie skonstruowany tekst dokumentu oraz piękny, klarowny język, najlepszym tego przykładem jest cudowna preambuła, którą można traktować jak świetny tekst literacki. Gdyby wówczas udało się to dzieło Konstytucji 3 Maja zrealizować, gdyby Rzeczpospolita przetrwała, będąc terytorialnie największą republiką, zbudowaną na zupełnie innych zasadach niż większość państw europejskich w tym czasie, dzieje Europy potoczyłyby się inaczej. Despotyzm rosyjski nie zatriumfowałby w Europie Środkowej, być może sama Rosja inaczej by się rozwijała pod wpływem tego, co by się działo w Polsce. konstytucja była więc wyjściem z uległości wobec sąsiadów i stanowiła krok na drodze ku niepodległości.