Od lat na całym świecie w kwietniu podejmowanych jest wiele inicjatyw, mających  na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat funkcjonowania osób ze spektrum autyzmu oraz solidarności z nimi.

Nie bądźmy zieloni w tym temacie – bądźmy niebiescy!!! Niebieski to kolor Światowego Dnia Świadomości Autyzmu i solidarności z osobami ze spektrum.

Autyzm nie jest chorobą, lecz zaburzeniem rozwoju, co oznacza, że mózg pracuje w niestandardowy sposób. Autyzm rozumiany jako spektrum oznacza, że u każdej osoby objawia się i przebiega w inny sposób, z różnym nasileniem zachowań i cech charakterystycznych dla autyzmu. Dotyczą one głównie trudności w relacjach z ludźmi, komunikacji oraz powtarzalnych i stereotypowych zachowań. Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, diagnozowanym u około 1 na 100 dzieci w Europie, czterokrotnie częściej u chłopców niż dziewcząt. Pierwsze objawy widoczne są zwykle przed 3 rokiem życia. Najczęściej diagnozuje się: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, Zespół Aspergera.

Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest podejmowanie kontaktów, poznawanie ludzi, nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.

Część osób z autyzmem nie mówi, ale używa alternatywnych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Bywa, że osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia.

Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do schematów lub rutyn np. chodzą zawsze tą samą drogą, układają przedmioty na półce zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian, więc nieoczekiwane wydarzenia (np. nagła zmiana planu zajęć, miejsca spotkania, godziny wizyty) bywają dla nich bardzo stresujące i silnie wytrącają z równowagi. Osoby ze spektrum często wykazują silne zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. samochody określonej marki, liczby, astronomia.

Autyzm bardzo często łączy się z nietypowym odbieraniem świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (nie czują uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (uścisk dłoni czują tak silnie jak poparzenie). Problemy
z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie
w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki
i przeładowania bodźcami. Zasłaniają uszy, zaciskają powieki, panicznie szukają schronienia w odosobnionym miejscu. Wręcz fizycznym bólem reagują na nagłe mocne dźwięki.
W zatłoczonych miejscach korzystają ze słuchawek lub zatyczek do uszu.

Fakty czy mity?

Czy osoby z autyzmem są odizolowane i nie lubią ludzi?

Osoby z autyzmem, niezależnie od wieku, często przyznają się do pragnienia nawiązywania kontaktu z bliskimi i z rówieśnikami nawet, kiedy ich zachowanie wskazuje, że jest zupełnie odwrotnie. Osoby z autyzmem chcą nawiązywać kontakty i znajomości, pragną akceptacji potrzebują zrozumienia. Po prostu nie potrafią w tej dziedzinie być skuteczni.

Czy osoby z autyzmem nie okazują uczuć?

Osoby z autyzmem odczuwają takie same uczucia i okazują je na wiele sposobów. Często mówi się o tym, że niektóre osoby z autyzmem nie lubią przytulania, ale jest też wiele osób, które uwielbiają być przytulane. Najczęściej jednak nie potrafią nazywać swoich uczuć i o nich mówić, ani wyjaśniać swoich reakcji. Stąd też wynika brak zrozumienia ze strony otoczenia, a czasami nawet wrogość wobec zachowania osób z autyzmem.

Osoby z autyzmem są smutne czy radosne?

Nie ma reguły. Osoby w spektrum autyzmu doświadczają wielu codziennych wyzwań a odnalezienie się w świecie wymaga z ich strony wytężonej pracy. Nie wyklucza to radości życia i optymizmu.

Czy osoby z autyzmem są niepełnosprawne intelektualnie?

Osoby ze zdiagnozowanym autyzmem mogą mieć pewien stopień niepełnosprawności intelektualnej, co nie wyklucza „genialności” w określonej dziedzinie, wybitnych umiejętności np. w zakresie obliczania skomplikowanych działań matematycznych czy pamięci fotograficznej. Z kolei zdiagnozowany Zespół Aspergera wyklucza niepełnosprawność intelektualną – osoby te są w pełnej normie rozwoju intelektualnego.

Autyzm czy Zespół Aspergera wyklucza możliwość osiągnięcia w życiu sukcesów.

Absolutnie nie. Przy odpowiednim wsparciu w rozwoju i relacjach społecznych osoby ze spektrum mają szansę na owocne życie zawodowe i towarzyskie – na miarę indywidualnych potrzeb i możliwości. Oto sławne osoby w spektrum:

Lionel Messi – piłkarz we francuskim klubie Paris Saint-Germain

oraz reprezentacji Argentyny, której jest kapitanem

(źródło: sport.pl [dostęp: 01.04.2022 r.])

Anthony Hopkins – aktor, który zagrał m.in. postać Hannibala Lectera

w filmie „Milczenie owiec”, za którą otrzymał w 1992 nagrodę Oscara

Amerykańskiej Akademii Filmowej za najlepszą rolę męską.

(źródło: filmomaniak.pl [dostęp: 01.04.2022 r.])

Daryl Hannah – aktorka znana m.in. z takich filmów jak:

„Kill Bill”, „Stalowe Magnolie”, „Łowca androidów”

(źródło: filmomaniak.pl [dostęp: 01.04.2022 r.])

Elon Musk – dyrektor generalny i główny architekt Tesla Inc.

(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Elon_Musk [dostęp: 01.04.2022 r.])

Współcześni specjaliści na podstawie analizy biografii i zachowań podejrzewają, że choć nie zostali zdiagnozowani, to mogli być w spektrum autyzmu: Andy Warhol, Albert Einstein, Wolfgang Amadeus Mozart, Izaac Newton.

Zachęcamy do obejrzenia krótkiej animacji, która wyjaśnia, na czym polega autyzm:

https://www.youtube.com/watch?v=QLv-dvLCgAg&t=1s

(źródło: youtube.com [dostęp: 01.04.2022 r.])

Aby lepiej zrozumieć osobę ze spektrum autyzmu, warto sięgnąć po obrazową filmografię. Oto  przykładowe filmy o autyzmie, które z precyzją i wrażliwością ukazują jego prawdziwe oblicze:

"Zachowaj spokój" – młoda Wendy Welcott jest zafascynowana uniwersum Star Treka. Pewnego dnia  ucieka od swych opiekunów, by zawalczyć w konkursie na najlepszy scenariusz w Hollywood.

"X+Y" – film o nastolatku będącym geniuszem matematycznym, ale borykającym się z dużymi trudnościami w relacjach społecznych.

"Latarnia na wybrzeżu orek" – film o chłopcu z autyzmem zafascynowanym wielorybami, który rozpoczyna wyjątkową terapię w otoczeniu uchodzących za niebezpieczne zwierząt..

"Temple Grandin" – oparta na faktach opowieść o amerykańskiej biolożce Temple Grandin, specjalistce w kwestii hodowli zwierząt.

"Mozart i wieloryb" („Zaklęte serca”) – romantyczna historia miłosna dwóch osób z zespołem Aspergera -  uwielbiającego ptaki taksówkarza Donalda i tajemniczej oraz skomplikowanej Isabel, która dołącza do jego grupy wsparcia.

"Atypowy" – dowcipny, krótki serial platformy Netflix o osiemnastolatku ze spektrum autyzmu poszukującym miłości i niezależności.

"Dobry Doktor" („The good doctor”) – serial platformy Netflix o perypetiach osobistych i zawodowych młodego doktora ze spectrum autyzmu.

Rozszerzona filmografia na temat autyzmu znajduje się w tekście źródłowym (pozycja nr 4 w Bibliografii).

Materiały do pobrania:

1. Broszura informacyjna – Spektrum autyzmu – podobni – różni (pdf).
2. One są wśród nas. Dziecko z autyzmem i Zespołem Aspergera w przedszkolu i szkole (pdf).

Bibliografia:

1. https://polskiautyzm.pl/autyzm/ [dostęp: 01.04.2022 r.]
2. https://www.youtube.com/watch?v=QLv-dvLCgAg&t=1s [dostęp: 01.04.2022 r.]
3. https://synapsis.org.pl/ [dostęp: 01.04.2022 r.]
4. https://www.radiozet.pl/Filmy/Filmy-i-seriale-o-autyzmie-dla-dzieci-mlodziezy-i-doroslych [dostęp: 01.04.2022 r.]