Kampania podnosząca świadomość społeczną w ramach projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW).

Odżywianie jest ważną sferą w życiu człowieka. Zaburzenia odżywiania należą do zachowań ryzykownych, to znaczy niosących negatywne skutki dla zdrowia fizycznego oraz psychicznego jednostki oraz jej otoczenia społecznego.

Negatywne konsekwencje zachowań ryzykownych występują u dzieci szybciej i są znacznie bardziej poważne niż u osób dorosłych. Jest to uwarunkowane niezakończonym jeszcze rozwojem biologicznym, intelektualnym, emocjonalnym i społecznym młodych ludzi.

Różnorodne przeżywane przez nas stresy są częstym powodem utraty apetytu, podjadania lub nadmiernego apetytu. Różne choroby somatyczne również bywają związane z jego zaburzeniem.

Wśród czynników kluczowych dla rozwoju zaburzeń odżywiania badacze wymieniają nieprawidłowe nawyki żywieniowe, presję związaną ze społeczno-kulturowymi standardami dotyczącymi sylwetki, traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa oraz silną potrzebę osiągnięć.

Zaburzenia w odżywianiu mogą prowadzić do wychudzenia i wyniszczenia organizmu, bądź do nadwagi i otyłości. Mogą być również przyczyną groźnych dla życia zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu (zmiany w narządach, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia nawodnienia organizmu).

Do zaburzeń odżywiania zaliczane są: jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa) oraz mniej uświadamiane przez społeczeństwo przejadanie związane z czynnikami psychologicznymi (często będące przyczyną tzw. Otyłości prostej) i wymioty psychogenne.

Jadłowstręt psychiczny występuje u 0,3 do 0,5% populacji nastolatek i młodych kobiet. Natomiast bulimia dotyczy 1% tej populacji. Postaci nietypowe (które nie spełniają wszystkich kryteriów diagnostycznych obu chorób) występują ponad trzykrotnie częściej niż łączna częstość występowania jadłowstrętu i bulimii.

Najczęściej początek anoreksji ma miejsce w wieku 15―18 lat. Jednak coraz częściej choroba rozpoczyna się wcześniej, w okresie przed pokwitaniem. Anoreksja około 20-krotnie częściej występuje u dziewczynek niż u chłopców.

Bulimia rzadko rozpoczyna się przed okresem dojrzewania. W przypadku bulimii stosunek chorujących dziewczynek do chłopców wynosi 30:1. U chłopców objawy pojawiają się zwykle później niż u dziewczynek.

W rozwoju otyłości szczególną rolę przypisuje się okresowi przedszkolnemu i okresowi dojrzewania, które są określane jako okresy ryzyka rozwoju oraz utrzymywania się otyłości do wieku dorosłego. W Polsce występowanie nadwagi ocenia się na 8―16% populacji chłopców i 7―11% dziewcząt (otyłość dotyczy odpowiednio 4―5% i 3,5―5%). Alarmujący jest 2―3-krotny wzrost odsetka występowania otyłości w ciągu ostatnich 20―30 lat i przyśpieszenie tego trendu od lat 90.

Im szybciej wdrożone leczenie, tym większa szansa na wyleczenie.

Sygnały ostrzegawcze:

• Utrata lub gwałtowne zmiany wagi.
• Intensywne (obsesyjne) ćwiczenia fizyczne.
• Nie jedzenie na przerwach (np. wyszukiwanie sobie aktywności by nie jeść), unikanie stołówki, nie jedzenie przy innych lub inne rytuały jedzeniowe.
• Perfekcjonizm, zachowania obsesyjno-kompulsywne (poprawianie, układanie etc.).
• Noszenie kryjących ubrań (znaczące zmiany w sposobie ubierania się).
• Odsunięcie się od przyjaciół, trzymanie się na uboczu.
• Zmiana nastawienia, postawy, sposobu bycia, pogorszenie wyników w nauce.
• Pogorszenie wydolności fizycznej, zmiany figury, unikanie ćwiczeń fizycznych.
• Trudności w koncentracji uwagi.
• Wyrażanie niezadowolenia z własnego wyglądu.
• Zwiększona koncentracja na jedzeniu (np. mówienie o tym, pouczanie innych).
• Zmiana nastroju: smutek, przygaszenie, zaniepokojenie, poddenerwowanie, częste wahania nastrojów.
• Wyższy poziom zmęczenia, zwiększona męczliwość, częste uczucie zimna, siniejące ręce, zawroty głowy, zmniejszona odporność (częstsze infekcje). Im szybciej wdrożone leczenie, tym większa szansa na wyleczenie.

Uczeń z jadłowstrętem psychicznym w szkole.

Pracownicy szkoły mogą spotkać się z sytuacją, gdy:

• Dziecko przejawia objawy jadłowstrętu psychicznego, ale nie zostało jeszcze zdiagnozowane lub rodzice do tej pory nie dostrzegli problemu;
• Dziecko ma rozpoznany jadłowstręt psychiczny i objęte jest opieką lekarską i terapią;
• Dziecko z rozpoznaniem jadłowstrętu psychicznego wraca do szkoły po kilkumiesięcznym pobycie w szpitalu;
• Nastolatek ma rozpoznany jadłowstręt psychiczny i odmawia uczestnictwa w terapii.

Uczeń z żarłocznością psychiczną (bulimią) w szkole.

• W sytuacji, gdy dziecko zwierza się w szkole ze swoich problemów, należy o tym poinformować rodziców.
• Jeżeli rodzice poinformowali szkołę o występowaniu u dziecka tej choroby, ważne znaczenie ma ustalenie jakiej pomocy od personelu szkoły oczekują oni i nastolatek.
• Ważne jest uwzględnienie faktu, że uczeń chorujący na bulimię powinien mieć możliwość jedzenia na terenie szkoły regularnych posiłków.
• Napady bulimiczne lub prowokowanie wymiotów mogą mieć związek z nadmiernym stresem i przeżywaniem przez ucznia napięcia lub nieprzyjemnych uczuć. Życzliwa osoba, do której może się w takich sytuacjach zwrócić, może pomóc rozładować te trudne emocje.
• W sytuacji występujących u dziecka niepokojących dolegliwości (bóle brzucha, kołatanie serca, omdlenia, kurcze mięśniowe, drętwienie rąk i nóg itp.) należy natychmiast powiadomić rodziców. W niektórych przypadkach potrzebna będzie pilnie pomoc lekarza.
• Jeżeli u nastolatka dodatkowo występują samouszkodzenia, należy pamiętać, że są one przejawem nieradzenia sobie z emocjami. Dlatego nie należy go krytykować, oceniać, zmuszać do obietnicy, że więcej tego nie zrobi.
• Zalecaną postawą jest zachowanie spokoju, spokojne i delikatne zaopatrzenie rany, jeżeli jest ona powierzchowna. Głębsze rany mogą wymagać zaopatrzenia chirurgicznego. O fakcie dokonywania przez dziecko samookaleczeń powinni być poinformowani rodzice, przed którymi dziecko może ukrywać problem.

Uczeń z otyłością w szkole.

Nauczyciel, który ma pod opieką dziecko z otyłością, powinien pamiętać o tym, że dzieci te są często negatywnie oceniane przez rówieśników, są dla nich mniej atrakcyjne, mają mniej przyjaciół. Narażone są na częste przeżywanie frustracji związanej z mniejszą wydolnością fizyczną podczas zajęć wychowania fizycznego. Mogą się również stać ofiarami dokuczania ze strony rówieśników.

Zaburzenie odżywiania to bardzo podstępna choroba, nawet jak się wydaje, że jest już lepiej może wrócić, ale to nie znaczy, że nie da się jej wyleczyć. Zdrowienie to długi proces, co można zrobić? A czego nie? w trakcie leczenia:

• Wiara w to, że młodej osobie uda się wyzdrowieć, jest dla niej bezcenna. Postępy nie są liniowe.
• Złość, perswazja, przymus nie pomogą.
• Ważne jest wzmocnienie relacji przyjacielskich.
• W trakcie leczenia w niektórych przypadkach konieczne jest obniżenie wymagań.
• Ważna jest współpraca z rodziną i wiedza o potrzebach i trudnościach ucznia.

Bibliografia:

1. Gabriela Jagielska, Dziecko z zaburzeniami odżywiania w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów, ORE, 2010.
2. Paweł Jonczyk, Magdalena Potempa, Analiza stopnia odżywienia i właściwości odżywiania oraz cechy przyzwyczajeń żywieniowych i aktywności skutecznej dzieci w wieku 6–13 lat uczęszczających do wybranych szkół podstawowych na terenach wiejskich województwa śląskiego i opolskiego Poziom odżywiania i zaburzeń odżywiania oraz charakterystyka zwyczajów żywieniowych i aktywności fizycznej wśród Dzieci w wieku 6–13 lat uczęszczające do wybranych szkół podstawowych województwa opolskiego i śląskiego w Polsce. Praca badawcza, 2016.

Iwona Grzegorzewska, Lidia Cierpiałkowska, Aneta R. Borkowska, Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.

Kampania podnosząca świadomość społeczną w ramach projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)

Specyficzne trudności w uczeniu się- ogólny termin dotyczący niejednorodnej grupy zaburzeń przejawiających się poważnymi trudnościami w rozumieniu i posługiwaniu się mową, pismem oraz w zakresie zdolności matematycznych. Zaburzenia te są uwarunkowane wewnętrznie i wywołane są dysfunkcjami centralnego układu nerwowego. Ujmując w latach sześćdziesiątych specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu jako syndrom zaburzeń zwany dysleksja rozwojową, prof. M. Bogdanowicz wprowadziła opisujące je formy: dysgrafia, dysortografia, dysleksja. Specyficzne trudności w uczeniu się pisania i czytania należy odróżnić od występujących trudności związanych m.in. z zaniedbaniami edukacyjnymi i środowiskowymi oraz od trudności będących konsekwencją zaburzeń i chorób układu nerwowego czy innych współwystępujących dysfunkcji u ucznia (tzw. niespecyficznych trudności).

O specyficznych trudnościach w nauce mówimy, jeżeli niepowodzenia szkolne dotyczą tylko niektórych zakresów uczenia się i występują przy co najmniej przeciętnej inteligencji, a niejednokrotnie wysokiej sprawności intelektualnej, sprawnych narządach ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu, właściwej opiece wychowawczej oraz dydaktycznej. Gdy trudności te mają charakter wybiórczy i przejawiają się niepowodzeniami w uczeniu się czytania i pisania, mówimy o dysleksji rozwojowej. W przypadku specyficznych trudności w uczeniu się matematyki (głównie arytmetyki) można używać terminu dyskalkulia. Czasem trudności te występują jednocześnie, kiedy indziej mają charakter trudności izolowanych, ograniczonych do jednej umiejętności. Gdy dysleksja i dyskalkulia występują razem, są przyczyną poważnych niepowodzeń szkolnych.

Dysleksja rozwojowa jest terminem nadrzędnym dla określenia specyficznych zaburzeń w uczeniu się i mogą się na nią składać:

■ dysleksja – trudności w czytaniu przekładające się często również na problemy ze zrozumieniem treści

■ dysortografia – trudności z opanowaniem i właściwym stosowaniem reguł gramatycznych i ortograficznych

■ dysgrafia – trudności w opanowaniu kaligrafii, niski poziom graficzny pisma

■ dyskalkulia – specyficzne zaburzenia w uczeniu się matematyki

Termin dysleksja pochodzi od greckiego morfemu dys-, który oznacza brak czegoś, trudność, niemożność i słowa lexicos – odnoszącego się do słów. Zakres znaczenia pojęcia „dysleksja” nie jest jednakowy w pracach różnych autorów. Wyróżnia się wiele typów dysleksji (pomimo wspólnych objawów podstawowych). W literaturze światowej podaje się, że problem dysleksji dotyczy od 10 do 15 procent osób. 

DYSLEKSJA to problemy pojawiające się NIE TYLKO na początku szkolnej edukacji jest to problem całego życia, występuje w każdym wieku, dotyczy też dorosłych;

jej wczesne symptomy można zauważyć już w przedszkolu (mówimy wtedy o tzw. ryzyku dysleksji)

Przykładowe symptomy dysleksji u młodzieży

• wolne tempo czytania i nadal brak płynności, niechęć do czytania;
• nieprawidłowe odczytywanie słów lub całych informacji;
• dalsze trudności w poprawnym zapisie słów;
• nieestetyczne pismo, czasami zupełnie nieczytelne;
• kłopoty z planowaniem, organizacją i układaniem w sekwencje;
• nieumiejętność streszczania tekstu i selekcji informacji;
• zwięzłe wypowiedzi pisemne;
• trudności z robieniem notatek i przepisywaniem z tablicy;
• unikanie zadań związanych z czytaniem i pisaniem;
• słaba pamięć, wolne zapamiętywanie nowych treści;
• mylenie niektórych liter lub wyrazów;
• kłopot z szybkim nazywaniem przedmiotów lub przypominaniem sobie informacji;
• mylenie znaków i symboli (matematyka, fizyka, chemia);
• słaba orientacja na mapie i w przestrzeni;
• trudności z zapamiętaniem: wierszy, terminów, nazw (np. miesięcy), dat, danych, numerów telefonu, przekręcanie nazwisk i nazw, liczb wielocyfrowych;
• trudności w przedmiotach szkolnych, wymagających dobrej percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej: w geografii – zła orientacja na mapie, w geometrii – rysunek uproszczony, schematyczny, w chemii – trudności w zapamiętywaniu łańcuchów reakcji chemicznych;
• trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: w opanowaniu języków obcych, w biologii – w opanowaniu terminologii, w historii – w zapamiętywaniu nazwisk, nazw.

Diagnozę dysleksji stawia się WYŁĄCZNIE u osób o prawidłowym rozwoju intelektualnym – są to trudności specyficzne (nie da się ich wytłumaczyć jakimś oczywistym czynnikiem jak: słabe możliwości umy­słowe, utrata słuchu czy przewlekła choroba).

Obraz trudności dziecka z dysleksją nie jest jednolity, co wynika ze znacznych różnic indywidualnych między dziećmi w zakresie konfigura­cji poszczególnych zdolności, temperamentu i osobowości.

Diagnoza pod kątem specyficznych trudności w uczeniu się w klasach I-III pozwala na rozpoznanie u dziecka ryzyka dysleksji. Opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej w sprawie specyficznych trudności w uczeniu się może być wydana uczniowi nie wcześniej, niż po ukończeniu trzeciej klasy szkoły podstawowej i nie później, niż do ukończenia szkoły podstawowej. Opinia w sprawie specyficznych trudnościach w uczeniu się jest aktualna na wszystkich etapach edukacyjnych. Możliwe jest jednak przeprowadzenie kolejnej diagnozy i wydanie nowej opinii w sytuacji, gdy poprzednia nie odzwierciedla aktualnego poziomu, czy zakresu zaburzeń występujących u ucznia 

W szczególnych przypadkach opinia może być wydana po ukończeniu szkoły podstawowej(Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych). Dotyczy to uczniów u których z różnych przyczyn niemożliwe było wydanie opinii w terminie ustawowym lub w przypadku których zachodzą inne uzasadnione, niezależne od ucznia okoliczności, uniemożliwiające wydanie takiej opinii. W takiej sytuacji opinia o specyficznych trudnościach w uczeniu się może być wydana uczniowi szkoły średniej w następującym trybie:
• nauczyciel bądź specjalista pracujący z uczniem w szkole, po uzyskaniu zgody rodzica (prawnych opiekunów lub pełnoletniego ucznia) lub na wniosek rodziców (prawnych opiekunów lub pełnoletniego ucznia) składa do dyrektora szkoły wniosek wraz z uzasadnieniem,
• dyrektor zasięga w tej sprawie opinii rady pedagogicznej;
• dyrektor szkoły składa wniosek wraz z uzasadnieniem oraz opinią rady pedagogicznej do poradni psychologiczno- pedagogicznej oraz informuje o tym fakcie rodziców (prawnych opiekunów) lub pełnoletniego ucznia;
• rodzice z uczniem lub pełnoletni uczeń zgłaszają się do poradni psychologiczno – pedagogicznej w celu przeprowadzenia postępowania diagnostycznego i wydania opinii

Dysleksji NIE POKONA intensywna nauka i wielokrotne powtórki osoby z dysleksją nie są w stanie (lub przychodzi im to powoli i z trudem) opanować umiejętności czytania i pisania z wykorzystaniem typowych me­tod dydaktycznych; potrzebują one:

- specjalnie dostosowanych metod – pozwalających lepiej sobie radzić z trudnościami,

- specjalistycznych zajęć.

Objawy dysleksji nie ustępują wraz z wiekiem – towarzyszą człowiekowi przez całe życie, dlatego osoba z dysleksją potrzebuje wsparcia terapeu­tycznego i specjalistycznych działań edukacyjnych, aby zminimalizować jej skutki w codziennym życiu.

Osoby  z dysleksją mają odmienne potrzeby edukacyjne niż rówieśnicy, potrzebują:

–metod nauczania dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb;

–pomocy specjalistów – psychologów, logopedów, pedagogów terapeutów.

DYSLEKSJA to przede wszystkim trudności w czytaniu i pisaniu, ale NIE TYLKO

mechanizmy wywołujące dysleksję powodują także wiele innych obja­wów związanych z mową i uczeniem się.

Problemy w czytaniu i pisaniu mogą wywołać trudności w innych przedmiotach szkolnych – matematyce, historii, biologii czy nawet mu­zyce lub wychowaniu fizycznym.

Konsekwencją dysleksji mogą stać się problemy emocjonalne – lęk szkol­ny, zaniżona samoocena, wycofanie czy depresja.

Dysleksja w dorosłym życiu ogranicza możliwości wykonywania wielu zawodów wymagających szybkiego zapamiętywania i przetwarzania in­formacji mówionych lub pisanych.

DYSLEKSJA to trudności występujące zazwyczaj u dzieci INTELIGENTNYCH i PRACOWITYCH oraz ZMOTYWOWANYCH nie jest prawdą, że dysleksja to wymówka dla leniwych.

Uczniowie, u których stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się mogą doświadczać w edukacji szkolnej, ale też i w codziennym życiu, wielu trudności. Dotyczą one prawie wszystkich sfer funkcjonowania. Trudności te często także mają wpływ na relacje i role ucznia w grupie, np. powodują, że uczniowie doświadczając różnorodnych niepowodzeń, mogą stać się bardziej wycofani, nieśmiali, lękliwi, niechętnie podejmują się nowych wyzwań. Przekładać się to może na małą wiarę we własne siły i możliwości osiągnięcia sukcesu. W związku z tym bardzo ważnym aspektem, na który nauczyciele i rodzice powinni zwrócić uwagę, jest dbanie o dobrą i przyjazną atmosferę w klasie i w domu, sprzyjającą wspieraniu ucznia w radzeniu sobie z trudnościami.

Publikacje rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Dysleksji

https://www.ptd.edu.pl/publikacje.html

Źródła:

Katarzyna M. Bogdanowicz, Grażyna Krasowicz- Kupis, Dorota Kwiatkowska, Katarzyna Wiejak, Alicja Weremiuk: Czy moje dziecko jest zagrożone dysleksją?, IBE, Warszawa 2014

 Marta Bogdanowicz, Anna Adryjanek: Uczeń z dysleksją w szkole. Gdynia 2004

(„Uczeń z dysleksją w szkole - poradnik nie tylko dla polonistów” Bogdanowicz, Adryjanek, Gdynia 2005

W naszej szkole wymiana doświadczeń, umiejętności, wiedzy odbywa się m.in.  podczas organizacji zajęć modelowych i otwartych z różnych przedmiotów: chemia, język angielski, religia. Podczas lekcji prezentowane są różne formy, metody, pomoce dydaktyczne dostosowane do pracy z uczniem o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych.

„Życie pojedynczego człowieka znaczy coś tylko wtedy, jeśli dzięki niemu życie każdej żywej istoty staje się bardziej godne i piękne. Życie stanowi świętość, to znaczy jest wartością nadrzędną, której wszelkie inne wartości są podporządkowane”
Albert Einstein

5 maja przypada Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych oraz Dzień Godności Osób  z Niepełnosprawnością Intelektualną. W szkole  odbyły się zajęcia edukacyjne w ramach kampanii „Jestem inny, ale nie gorszy” podnoszącej świadomość społeczną na temat postrzegania i funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami. Chętna młodzież przygotowała plakaty, które zostały wyeksponowane w przestrzeni szkolnej. Nagrodzono uczniów za przygotowanie prac ze szczególnym uwzględnieniem walorów estetycznych. W bibliotece szkolnej zostały wyeksponowane książki dotykające tematyki osób z niepełnosprawnością.

8 kwietnia zwróciliśmy szczególną uwagę na osoby chorujące przewlekle. Zorganizowaliśmy akcję edukacyjną dla społeczności szkolnej na temat idei dawstwa szpiku, dobrowolnej rejestracji potencjalnych Dawców krwiotwórczych komórek macierzystych oraz działalności Fundacji DKMS. W ten sposób chcieliśmy przyczynić się do misji DKMS, podnieść wiedzę na temat wsparcia w powrocie do zdrowia osób, które   chorują na  nowotwór krwi i potrzebują przeszczepienia  krwiotwórczych komórek macierzystych, aby prowadzić normalne życie w kolejnych minutach, godzinach, dniach i latach! Dla wielu chorujących osób przeszczep jest szansą na życie.

Każda zdrowa osoba w wieku 18-55 lat mogła bezpłatnie zarejestrować się w bazie potencjalnych Dawców komórek macierzystych w punkcie w naszej szkole. Nasi wolontariusze odbyli szkolenie prowadzone przez studentów Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Zostali poinstruowani jak prawidłowo przeprowadzić wywiad z osobami decydującymi się na bycie potencjalnym dawcą oraz w jaki sposób pobrać wymaz.

Dziękujemy osobom, które zdecydowały się zostać potencjalnym genetycznym bliźniakiem osób chorujących przewlekle i dać im szansę na życie oraz możliwość powrotu do funkcjonowania w społeczności szkolnej, zawodowej, do nawiązywania i podtrzymywania kontaktów społecznych.

Kampania podnosząca świadomość społeczną w ramach projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)

Choroba przewlekła charakteryzuje się długim czasem trwania i wolnym postępem zmian chorobowych, jednak w piśmiennictwie spotykane są nieco różniące się od siebie określenia. Określana bywa również jako:

 - zaburzenie o długim okresie trwania, które może być postępujące i o złym rokowaniu lub też związane z relatywnie normalnym biegiem życia pomimo nieprawidłowości występujących w fizycznym lub psychicznym funkcjonowaniu,

- niekorzystny stan, który trwa dłużej niż trzy miesiące w roku lub wymaga ciągłej hospitalizacji co najmniej przez jeden miesiąc,

- choroba, która trwa przez znaczny okres lub ma charakter nawracający, to znaczy w długim czasie następują kolejne rzuty choroby,

- trwałe, nieodwracalne, postępujące zmiany uszkadzające ustrój, obniżające permanentnie jego wydolność i sprawność, głównie w tzw. stanach ostrych, ale także i przewlekłych, jako jeden i ten sam ustawicznie trwający proces wyniszczania.

Najbardziej rozpowszechnionymi chorobami przewlekłymi są:

- choroby układu krążenia,

- choroby mózgowo-naczyniowe,

- przewlekłe choroby układu oddechowego,

- nowotwory,

- cukrzyca,

- reumatoidalne zapalenie stawów,

- choroby psychiczne,

- choroby autoimmunologiczne,

- padaczka,

- osteoporoza,

- otyłość,

- stwardnienie rozsiane,

-HIV/AIDS.
Schorzenia te mogą dotknąć każdego człowieka, niezależnie od płci czy stylu życia. Każda choroba jest przykrym wydarzeniem w życiu. Konsekwencje choroby dotykają wszystkich domowników, niezależnie od tego czy choruje dziecko, czy osoba dorosła. Nowa
sytuacja związana z zachorowaniem dziecka powoduje mobilizację rodziców, jest źródłem ich niepokoju i rodzi konieczność zmian. Choroba przewlekła obniża samopoczucie i wywołuje wiele nieprzyjemnych emocji, niektóre z nich są specyficzne dla określonych chorób. Typowymi reakcjami psychologicznymi chorujących są m.in. lęk, który nasila się proporcjonalnie do zaostrzenia się objawów, flustracja, która może być związana np. z ograniczeniem aktywności, bezradność, złość, zakłopotanie. Wielu chorym często towarzyszy wstyd związany z tym, że np. objawy choroby są widoczne na zewnątrz. Osoby chorujące przewlekle unikają często kontaktu z innymi ludźmi i wycofują się z życia, obniża się ich poczucie wartości.

Utrzymująca się latami choroba powoduje negatywne skutki w wielu dziedzinach życia. Obniża się sprawność organizmu, samopoczucie fizyczne i psychiczne. Rytm życia zostaje podporządkowany chorobie. Istnieje możliwość zmiany w wyglądzie chorego. Zazwyczaj maleje aktywność fizyczna, zawodowa, towarzyska. Zwykle zostaje zachwiane poczucie sensu życia.

Adaptacja do choroby przewlekłej/niepełnosprawności zmienia się wraz z obrazem choroby. Jest często powiązana z dostępnością leczenia, jego skutkami. Dzięki badaniom grupowym udało się stworzyć modele , które w dużym stopniu oddają procesy zachodzące w psychice chorego. Znajomość ich jest pomocna we wspieraniu chorego w  środowisku rodzinnym i szkolnym

Nela Kerr wyróżniła 6 etapów przystosowania się do choroby przewlekłej :

1. Szok
   Pacjent na zewnątrz może zachowywać się normalnie, najczęściej nie uświadamia sobie jednak faktu istnienia choroby i swojego położenia. Jest to etap niedowierzania, zdziwienia, zaprzeczenia, u niektórych może powodować złość, irytację ( dlaczego ja?, dlaczego mam wykonywane mnóstwo badań, skoro nic mi nie jest?).
   
   2. Oczekiwanie poprawy
   To etap intensywnego leczenia. Chory jest już świadomy istnienia choroby, ale wciąż traktuje ją jako stan przejściowy, chwilowy. Poszukuje informacji o metodach leczenia, oczekuje szybkiej poprawy zdrowia.
   
   3. Lament
   Etap ten następuje dość przypadkowo. Wystarczy, że chory musi wykonać czynność, która do tej pory nie sprawiała mu trudności, a teraz staje się problemem nie do pokonania. Wtedy może dochodzić do utraty poczucia sensu życia, pojawia się ciągły pesymizm. Chorzy izolują się, unikają kontaktów z ludźmi, również z najbliższymi. Może występować wrogość, agresja, postawy roszczeniowe. Nauka lub aktywność zawodowa są w danej chwili mało możliwe i wydają się choremu nie do zrealizowania. Może pojawić się depresja, apatyczność, zrezygnowanie, a nawet myśli samobójcze. Chory może pozostać na tym etapie przez bardzo długi czas. Z lamentu pacjenta mogą wyzwolić różne formy działania, które mają dla niego wartość. Na początku jest to aktywność pierwotna związana z samoobsługą. Chodzi tu o takie formy aktywizowania, aby chory mógł podnieść samoocenę, by mógł rozpoznać, że choroba przewlekła jest sytuacją do pokonania i realizacja celów jest dalej możliwa.
   
   Później mogą nastąpić:

• etap obrony zdrowej,
• etap obrony neurotycznej.

Może wystąpić jeden po drugim lub tylko jedna forma obrony. Jest to uzależnione od otoczenia chorego. Jeśli osoby z otoczenia rozumieją istotę choroby i dają choremu odczuć, że realizacja celów jest nadal możliwa, choć sposób ich realizacji jest utrudniony, to wówczas chory nabywa przekonania, że choroba przewlekła utrudnia, ale nie uniemożliwia realizacji celów.

4. Obrona zdrowa
   Chory ma świadomość ograniczeń związanych z chorobą przewlekłą, ale wie, że i tak może realizować cele.
   
   5. Neurotyczna obrona
   W tym przypadku następuje obniżona świadomość odnośnie swoich możliwości. Osoba chora przewlekle nie zważa na ograniczenia i słabości, zaprzecza skutkom.
   
   6. Przystosowanie się, akceptacja
   Pacjent przestaje traktować chorobę przewlekłą/kalectwo jako przeszkodę w realizacji własnych potrzeb i zadań. Włącza chorobę i wynikające z niej ograniczenia do osobowości jako jej cechę. Jest to realistyczny obraz siebie. Chory umiejętnie ocenia swoje ograniczenia i możliwości.

Rola rodziny w procesie leczenia
Bardzo często dla osoby przewlekle chorej rodzina jest ostoją bezpieczeństwa i ogromnym wsparciem. Postawa najbliższych ma bardzo duży wpływ na przebieg terapii. Dla pacjenta ogromne znaczenie ma akceptacja jego obecnej sytuacji - czyli akceptacja choroby i ograniczeń jakie się z nią wiążą, potrzeb i zmian jakie w nim zachodzą . Najbliższe osoby nie powinny być jednak  nadopiekuńcze, by nie ograniczyć samodzielności chorego. Bardzo ważną rolę w procesie leczenia odgrywa motywowanie pacjenta do aktywności, rozwijanie zainteresowań, utrzymywanie kontaktów towarzyskich, udział w grupach wsparcia. Daje to choremu poczucie bycia potrzebnym i pełnowartościowym.

Edukacja włączająca – uczeń przewlekle chory w szkole ogólnodostępnej

Uczeń przewlekle chory zaliczany jest do grupy uczniów o zróżnicowanych potrzebach Każda choroba niesie szereg ograniczeń i powoduje określone skutki dla funkcjonowania dziecka. Wpływa także na jego: kondycję psychofizyczną, możliwości intelektualne, możliwość uczenia się, pamięć, koncentrację uwagi, stan emocjonalny.

Uczeń z chorobą przewlekłą w szkole powinien mieć zapewnione odpowiednie warunki nauki oraz właściwą opiekę. W tym celu konieczne jest zgromadzenie o nim wiedzy z wykorzystaniem różnych źródeł informacji. Najcenniejsze są informacje pozyskanie od rodziców  na temat choroby dziecka oraz wynikających z niej ograniczeń w funkcjonowaniu, możliwych zagrożeniach i środkach ostrożności. Również bardzo istotne są informacje zawarte w opinii lub orzeczeniu poradni jak również w zaświadczeniu lekarskim. Zapoznanie się z zaleceniami lekarskimi i specyfiką objawów u danego dziecka oraz zasadami udzielenia mu pomocy w sytuacji zaostrzenia objawów chorobowych jest szalenie istotne. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice takie dokumenty dostarczyli do szkoły i współpracowali z nauczycielami. Znajomość ograniczeń i możliwości rozwojowych dziecka to podstawa do zaplanowania i zorganizowania odpowiedniego wsparcia. Uczeń z chorobą przewlekłą w szkole powinien być wspierany poprzez:

1) dostosowywaniu form pracy dydaktycznej, treści, metod i organizacji nauczania do jego możliwości psychofizycznych,

2) zapewnienie mu w szkole różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Najbliższe otoczenie w rodzinie i szkole powinno wspierać chorego przewlekle w procesie leczenia. Choroba przewlekła najczęściej towarzyszy pacjentowi do końca życia. Usłyszenie takiej diagnozy, zaakceptowanie jej i dokonanie zmian w dotychczasowym życiu, dla wielu pacjentów bywa bardzo trudne.

Bardzo ważne są proste, ludzkie gesty, np. miłe słowo,  motywowanie do aktywności, rozwijanie zainteresowań, utrzymywanie kontaktów towarzyskich, udział w zajęciach edukacyjnych w szkole, jeśli stan zdrowia na to pozwala. Daje to choremu poczucie bycia potrzebnym i pełnowartościowym.

Kampania podnosząca świadomość społeczną w ramach projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)

Aby zapewnić im właściwe warunki nauki i rozwoju warto zapoznać się ze specyfiką tej przewlekłej choroby, zaakceptować jej istnienie, zrozumieć potrzeby ucznia chorego i wspierać go w codziennym funkcjonowaniu.

WAŻNE!!! Cukrzyca NIE jest chorobą zakaźną.

NIE można się nią zarazić przez kontakt z osobą chorą!

Cukrzyca to choroba metaboliczna charakteryzująca się wysokim poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią), co spowodowane jest zaburzeniem wydzielania i/lub działania insuliny, czyli hormonu, który powoduje obniżenie poziomu glukozy we krwi. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Aktualnie w Polsce wśród dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę dominuje (blisko 90%) cukrzyca typu 1 — ten typ cukrzycy ma podłoże genetyczne oraz autoimmunologiczne. Ten rodzaj cukrzycy wymaga podawania insuliny, która jest lekiem ratującym życie. Cukrzyca typu 1 jest chorobą, którą można skutecznie leczyć, ale nie ma jeszcze sposobu na jej całkowite wyleczenie.

LECZENIE PACJENTA Z CUKRZYCĄ TYPU 1 POLEGA NA WDROŻENIU:

• Insulinoterapii — czyli podawaniu podskórnie insuliny. Można to zrobić przy pomocy: igły i strzykawki (obecnie bardzo rzadko), wstrzykiwaczy typu „pen” (najczęściej) lub osobistej pompy insulinowej (coraz częściej).

Wstrzykiwacz – pen, wielkością i wyglądem przypomina wieczne pióro. Zawiera wymienialny wkład z insuliną. Jest łatwy w obsłudze i umożliwia dyskretne podanie insuliny. Ze względu na niewielkie rozmiary, peny można nosić ze sobą, a sam proces dawkowania insuliny jest dosyć prosty. Są one urządzeniami osobistymi — pacjenci nie powinni go sobie pożyczać. Igły do pena są jednorazowe, powinny być wymieniane po każdym podaniu insuliny.

Osobista pompa insulinowa — to małe urządzenie, które wielkością przypomina telefon komórkowy. Służy do podskórnego podawania insuliny. Pompa, podobnie jak trzustka osoby zdrowej, podaje insulinę w sposób ciągły przez 24 godziny na dobę. Pompę obsługuje się za pomocą kilku przycisków, które się na niej znajdują. Insulina znajduje się w specjalnym zbiorniku, a do tkanki podskórnej dostaje się poprzez specjalny zestaw składający się z cewnika, który jest połączony ze zbiornikiem oraz specjalnego wkłucia. Wkłucie składa się z igły i zakładane jest do podskórnej tkanki tłuszczowej jeden raz na trzy dni. Wkłucia zakłada się w pośladki, brzuch, uda, ramiona, ręcznie lub za pomocą specjalnych urządzeń ułatwiających tę czynność. Pompę przytwierdza się często w specjalnym etui do paska odzieżowego lub opaśnicy ubrań.

Przykładowe pompy insulinowe

Źródło: One są wśród nas. Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu

Podstawą insulinoterapii jest samokontrola glikemii. Polega na kilkukrotnym w ciągu dnia oznaczaniu stężenia glukozy we krwi za pomocą testów paskowych, na glukometrze.  Glukometr to aparat, który dokonuje pomiaru poziomu glukozy we krwi, której kropelkę (np. z nakłutego palca) przenosi się na suchy test (pasek testowy). Poziom glukozy we krwi koniecznie trzeba badać:

• przed każdym posiłkiem,
• przed, w czasie i po zakończeniu każdego wysiłku fizycznego (zajęć w-f, wycieczki, itp.),
• zawsze, kiedy uczeń „dziwnie” wygląda, „dziwnie” się zachowuje lub zgłasza, że czuje się „jakoś dziwnie” albo źle (może to być oznaką niedocukrzenia lub hiperglikemii),
• po zakończeniu postępowania leczniczego związanego z niedocukrzeniem,
• wtedy, kiedy zalecił to lekarz prowadzący.

• Zdrowego stylu odżywiania opartego głównie na kontrolowaniu kaloryczności posiłków oraz zawartych w nim węglowodanów.

Żywienie powinno uwzględniać skład jakościowy spożywanych potrwa (węglowodany, białka, tłuszcze), wartość energetyczną w dziennym jadłospisie oraz rozkład posiłków w ciągu dnia tak, aby optymalnie zaspokajać zapotrzebowanie organizmu na składniki pochodzące z białek, zdrowych tłuszczów, węglowodanów, minerałów i witamin adekwatnie do wieku, płci i masy ciała. Nie ma produktów zakazanych dla chorych na cukrzycę!

• Odpowiednio zaplanowanego i realizowanego wysiłku fizycznego.

Cukrzyca nie ogranicza w żaden sposób aktywności chorego. Wymaga jednak samokontroli i obserwacji. Sport i rekreacja są korzystne dla każdego człowieka. Poprawiają kondycję, sprawność fizyczną, przynoszą wiele radości i okazji do zdrowej rywalizacji. U osób z cukrzycą mogą wspierać wyniki leczenia, zapobiegać otyłości i chorobom układu krążenia. Ważne jest jednak, by uczeń chory na cukrzycę podczas lekcji wychowania fizycznego, wędrówek pieszych, biegów przełajowych, pływania, wycieczek szkolnych itp. miał towarzystwo rówieśnika znającego zasady postępowania w czasie niedocukrzenia. Osoba chora musi także zawsze mieć przy sobie glukometr) oraz szybko przyswajalne węglowodany (sok owocowy, posłodzona herbata, coca-cola).

POWIKŁANIA CUKRZYCY – KIEDY I JAK REAGOWAĆ?

HIPOGLIKEMIA (niedocukrzenie) to krytyczny spadek poziomu glukozy we krwi, który stwarza realne zagrożenie dla organizmu. O hipoglikemii mówimy wtedy, gdy poziom cukru we krwi spadnie poniżej 60 mg/dl. Objawy hipoglikemii:

Źródło: One są wśród nas. Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu

Najczęstsze przyczyny hipoglikemii to:

Co należy zrobić:

• oznaczyć poziom glukozy na glukometrze celem potwierdzenia niedocukrzenia,
• podać węglowodany proste – najszybciej zadziała ½ szklanki coca-coli lub soku owocowego, albo 3 kostki cukru rozpuszczone w ½ szklanki wody lub herbaty,
• po 10-15 minutach od podania węglowodanów należy poznowie oznaczyć poziom cukru na glukometrze,
• jeżeli wartości glikemii się podnoszą, można choremu podać kanapkę lub przyspieszyć spożycie planowanego na później posiłku oraz ograniczyć aktywność fizyczną,
• NIE WOLNO zastępować węglowodanów prostych słodyczami zawierającymi tłuszcze np. czekoladą, batonikiem snickers, cukierkiem czekoladowym ponieważ utrudniają one wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego,
• w sytuacji cięższej, gdy pacjent ma zaburzenia świadomości, pozostaje w ograniczonym kontakcie, ale jest pewność, że może połykać – należy postępować jak wyżej,
• jeśli chory nie może połykać, jest nieprzytomny, nie reaguje na bodźce NIE WOLNO PODAWAĆ NICZEGO DO PICIA ANI JEDZENIA – należy ułożyć osobę na boku, wstrzyknąć glukagon domięśniowo i wezwać pogotowie,
• jeżeli osoba z cukrzycą zostanie znaleziona nieprzytomna, zawsze trzeba podejrzewać, że ma ciężkie niedocukrzenie i postępować według opisanego schematu,
• każdorazowo należy powiadomić pielęgniarkę szkolną – jest przygotowana do reagowania w podobnych sytuacjach (uczniowie awaryjną dawkę glukagonu najczęściej przechowują w lodówce w gabinecie pielęgniarki)

HIPERGLIKEMIA to z kolei zbyt wysoki poziom glukozy we krwi.

Źródło: One są wśród nas. Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu

Objawy hiperglikemii:

Najczęstsze przyczyny hiperglikemii:

Co należy zrobić:

• bezzwłocznie zbadać poziom glukozy na glukometrze,
• powiadomić pielęgniarkę szkolną, rodzica, pogotowie,
• podać tzw. korekcyjną dawkę insuliny (ustaloną indywidualnie dla chorego; informację tę powinna posiadać osoba chora, pielęgniarka i/lub wychowawca, rodzic lub opiekun ucznia),
• podawać dużą ilość płynów, najlepiej niegazowanej wody mineralnej (ok. 1 litr na 1,5-2 godzin)

Co może przeżywać uczeń z powodu cukrzycy:

• przekonanie o braku akceptacji w grupie rówieśniczej z powodu własnej odmienności,
• poczucie winy, krzywdy, niesprawiedliwości losu,
• niska samoocena, bezradność, stany depresyjne,
• sprzeciw wobec diagnozy i zaproponowanej terapii, podejmowanie zachowań ryzykownych oraz rezygnacji z samokontroli,
• zaniedbanie leczenia,
• niekorzystne samopoczucie ucznia spowodowane nieustabilizowanym poziomem cukru wpływa negatywnie na przebieg procesów poznawczych i emocjonalnych, co objawia się w zachowaniu i jakości wykonywanych zadań,
• silne, powtarzające się lub długotrwałe przeżycia, jak np. egzamin, konflikt w relacjach rówieśniczych, trudności w nauce, problemy w domu mogą zaostrzać objawy choroby cukrzycowej,
• brak zrozumienia ze strony nauczycieli (nadmierne wymagania) spowodowany brakiem znajomości specyfiki choroby i jej objawów,
• frustracja spowodowana fałszywymi wyobrażeniami rówieśników na temat choroby, wyśmiewaniem lub izolowaniem.

Jak wspierać ucznia/kolegę z cukrzycą:

• okazać empatię, budować przyjacielskie relacje oparte o podobieństwa a nie różnice,
• wspierać w momentach kryzysów i niepowodzeń, być obok,
• nie bagatelizować problemu, ale też nie podkreślać trudności,
• chwalić dojrzałe, odpowiedzialne zachowania w zakresie samokontroli i dbałości o zdrowie,
• akceptować chorobę, nienachalnie rozmawiać na jej temat, okazać zainteresowanie urządzeniami wspierającymi codzienne funkcjonowanie ucznia (glukometr, pen, pompa),
• okazać gotowość do wsparcia w razie potrzeby, udzielenia pomocy według wskazówek,
• nie namawiać do spożywania nieplanowanych i niezalecanych produktów między posiłkami (np. słodyczy, chipsów, słodkich napojów),
• nie namawiać do spożywania alkoholu, który znacznie obniża poziom cukry we krwi,
• umożliwić posiadanie przy sobie i skorzystanie w razie potrzeby z: zestawu do badania krwi (glukometr, paski, nakłuwacz, gaziki, lancety) oraz pasków do badania moczu, penu lub pompy do podania insuliny, węglowodanów prostych na wypadek hipoglikemii,
• umożliwić spożycie posiłku zgodnie z harmonogramem żywienia przyjętego w terapii,
• wyrażać zgodę na wychodzenie do toalety (jednym z objawów hiperglikemii jest częste oddawanie moczu) i kontrolować samopoczucie ucznia,
• dostosować rodzaj i intensywność ćwiczeń podczas zajęć wychowania fizycznego oraz na podstawie rozmowy z uczniem kontrolować jego samopoczucie,
• w miarę możliwości informować ucznia czy rodziców o zmianach w planie lekcyjnym czy wydarzeniach szkolnych, jak uroczystość, zawody, wycieczka, by zdążyli zmodyfikować insulinoterapię,
• zapraszać ucznia z cukrzycą do udziału we wszelkich inicjatywach klasy (w tym wyjściach poza szkołę, wycieczkach, dyskotekach) i ustalić z nim i/lub rodzicami zasady samokontroli i kontroli poziomu cukru we krwi, dawkowania insuliny, spożywania odpowiednich posiłków itp. (niezbędnik wycieczkowy znajdziesz tutaj),
• w przypadku zaobserwowania objawów hipo- czy hiperglikemii podjęcie reakcji zgodnie z wyżej wymienionymi zaleceniami,
• życzliwie, nienachalnie pełnić rolę opiekuńczą (obserwować, zauważać zmiany w zachowaniu, pytać o samopoczucie, zachęcać i stwarzać bezpieczne warunki do samokontroli).

Bibliografia:

1. Witkowsk, J. Pietrusińska, A. Szewczyk, R. Wójcik, One są wśród nas. Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2009 r. (pdf tutaj)
2. Materiały do pobrania - https://www.gov.pl/web/zdrowie/dziecko-z-cukrzyca [dostęp: 25.01.2022 r.]
3. Dziecko z cukrzycą w środowisku nauczania – materiał edukacyjny file:///C:/Users/Dorotka/AppData/Local/Temp/https%20__www.szkolazklasa.org.pl_wp-content_uploads_2016_12_dziecko_z_cukrzyca_w_srodowisku_nauczania.pdf [dostęp: 25.01.2022 r.]

Kampania podnosząca świadomość społeczną w ramach projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)

Depresja może dotknąć każdego – bez względu na wiek, pochodzenie, wyniki w nauce, dotychczasowe aktywności, sukcesy, popularność czy liczbę znajomych w mediach społecznościowych. Gorszy dzień może zdarzyć się każdemu. Jeśli jest ich jednak coraz więcej może to być objaw choroby, która wymaga pomocy specjalisty.

Czujesz, że problem może dotyczyć Ciebie lub kogoś Ci bliskiego?

Warto wiedzieć jak objawia się depresja aby dać szansę sobie lub bliskiej nam osobie na skorzystanie z pomocy i wyjście z choroby. Warto też wiedzieć jak mądrze wspierać w chorobie.

Jeśli jesteś nastolatkiem i interesuje Cię temat depresji, zajrzyj tutaj https://forumprzeciwdepresji.pl/nastoletnia-depresja/strefa-nastolatka

Jeśli jesteś rodzicem i interesuje Cię temat depresji, zajrzyj tutaj https://forumprzeciwdepresji.pl/nastoletnia-depresja/strefa-rodzica

Jeśli jesteś nauczycielem i interesuje Cię temat depresji, zajrzyj tutaj https://forumprzeciwdepresji.pl/nastoletnia-depresja/strefa-nauczyciela

(źródło: www.forumprzeciwdepresji.pl)

Pamiętaj! Każdy ma prawo prosić o pomoc!

Znajdziesz ją między innymi tu:

forumprzeciwdepresji.pl

telefon zaufania dla dzieci i młodzieży

116 111

antydepresyjny telefon Forum Przeciw Depresji

(środy i czwartki w godz. 17:00-19:00)

94 91 00

telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym

116 123
 (poniedziałek-piątek od 14:00-22:00)

ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania

22 484 88 01
Dyżury psychologów:
poniedziałek 15.00 – 20.00
wtorek 15:00 – 20:00
środa 10.00 – 15.00
piątek 10.00 – 15.00
niedziela 15:00 – 20:00
Dyżury psychiatrów:
czwartek 16:00 – 21:00
piątek 15.00 – 20.00

Ośrodek Interwencji Kryzysowej
Włókiennicza 7, 15-464 Białystok,
tel.: 85 7445028 (całodobowy), 85 7445027 (tel/fax)

Od lat na całym świecie w kwietniu podejmowanych jest wiele inicjatyw, mających  na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat funkcjonowania osób ze spektrum autyzmu oraz solidarności z nimi.

Nie bądźmy zieloni w tym temacie – bądźmy niebiescy!!! Niebieski to kolor Światowego Dnia Świadomości Autyzmu i solidarności z osobami ze spektrum.

Autyzm nie jest chorobą, lecz zaburzeniem rozwoju, co oznacza, że mózg pracuje w niestandardowy sposób. Autyzm rozumiany jako spektrum oznacza, że u każdej osoby objawia się i przebiega w inny sposób, z różnym nasileniem zachowań i cech charakterystycznych dla autyzmu. Dotyczą one głównie trudności w relacjach z ludźmi, komunikacji oraz powtarzalnych i stereotypowych zachowań. Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, diagnozowanym u około 1 na 100 dzieci w Europie, czterokrotnie częściej u chłopców niż dziewcząt. Pierwsze objawy widoczne są zwykle przed 3 rokiem życia. Najczęściej diagnozuje się: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, Zespół Aspergera.

Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest podejmowanie kontaktów, poznawanie ludzi, nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.

Część osób z autyzmem nie mówi, ale używa alternatywnych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Bywa, że osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia.

Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do schematów lub rutyn np. chodzą zawsze tą samą drogą, układają przedmioty na półce zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian, więc nieoczekiwane wydarzenia (np. nagła zmiana planu zajęć, miejsca spotkania, godziny wizyty) bywają dla nich bardzo stresujące i silnie wytrącają z równowagi. Osoby ze spektrum często wykazują silne zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. samochody określonej marki, liczby, astronomia.

Autyzm bardzo często łączy się z nietypowym odbieraniem świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (nie czują uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (uścisk dłoni czują tak silnie jak poparzenie). Problemy
z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie
w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki
i przeładowania bodźcami. Zasłaniają uszy, zaciskają powieki, panicznie szukają schronienia w odosobnionym miejscu. Wręcz fizycznym bólem reagują na nagłe mocne dźwięki.
W zatłoczonych miejscach korzystają ze słuchawek lub zatyczek do uszu.

Fakty czy mity?

Czy osoby z autyzmem są odizolowane i nie lubią ludzi?

Osoby z autyzmem, niezależnie od wieku, często przyznają się do pragnienia nawiązywania kontaktu z bliskimi i z rówieśnikami nawet, kiedy ich zachowanie wskazuje, że jest zupełnie odwrotnie. Osoby z autyzmem chcą nawiązywać kontakty i znajomości, pragną akceptacji potrzebują zrozumienia. Po prostu nie potrafią w tej dziedzinie być skuteczni.

Czy osoby z autyzmem nie okazują uczuć?

Osoby z autyzmem odczuwają takie same uczucia i okazują je na wiele sposobów. Często mówi się o tym, że niektóre osoby z autyzmem nie lubią przytulania, ale jest też wiele osób, które uwielbiają być przytulane. Najczęściej jednak nie potrafią nazywać swoich uczuć i o nich mówić, ani wyjaśniać swoich reakcji. Stąd też wynika brak zrozumienia ze strony otoczenia, a czasami nawet wrogość wobec zachowania osób z autyzmem.

Osoby z autyzmem są smutne czy radosne?

Nie ma reguły. Osoby w spektrum autyzmu doświadczają wielu codziennych wyzwań a odnalezienie się w świecie wymaga z ich strony wytężonej pracy. Nie wyklucza to radości życia i optymizmu.

Czy osoby z autyzmem są niepełnosprawne intelektualnie?

Osoby ze zdiagnozowanym autyzmem mogą mieć pewien stopień niepełnosprawności intelektualnej, co nie wyklucza „genialności” w określonej dziedzinie, wybitnych umiejętności np. w zakresie obliczania skomplikowanych działań matematycznych czy pamięci fotograficznej. Z kolei zdiagnozowany Zespół Aspergera wyklucza niepełnosprawność intelektualną – osoby te są w pełnej normie rozwoju intelektualnego.

Autyzm czy Zespół Aspergera wyklucza możliwość osiągnięcia w życiu sukcesów.

Absolutnie nie. Przy odpowiednim wsparciu w rozwoju i relacjach społecznych osoby ze spektrum mają szansę na owocne życie zawodowe i towarzyskie – na miarę indywidualnych potrzeb i możliwości. Oto sławne osoby w spektrum:

Lionel Messi – piłkarz we francuskim klubie Paris Saint-Germain

oraz reprezentacji Argentyny, której jest kapitanem

(źródło: sport.pl [dostęp: 01.04.2022 r.])

Anthony Hopkins – aktor, który zagrał m.in. postać Hannibala Lectera

w filmie „Milczenie owiec”, za którą otrzymał w 1992 nagrodę Oscara

Amerykańskiej Akademii Filmowej za najlepszą rolę męską.

(źródło: filmomaniak.pl [dostęp: 01.04.2022 r.])

Daryl Hannah – aktorka znana m.in. z takich filmów jak:

„Kill Bill”, „Stalowe Magnolie”, „Łowca androidów”

(źródło: filmomaniak.pl [dostęp: 01.04.2022 r.])

Elon Musk – dyrektor generalny i główny architekt Tesla Inc.

(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Elon_Musk [dostęp: 01.04.2022 r.])

Współcześni specjaliści na podstawie analizy biografii i zachowań podejrzewają, że choć nie zostali zdiagnozowani, to mogli być w spektrum autyzmu: Andy Warhol, Albert Einstein, Wolfgang Amadeus Mozart, Izaac Newton.

Zachęcamy do obejrzenia krótkiej animacji, która wyjaśnia, na czym polega autyzm:

https://www.youtube.com/watch?v=QLv-dvLCgAg&t=1s

(źródło: youtube.com [dostęp: 01.04.2022 r.])

Aby lepiej zrozumieć osobę ze spektrum autyzmu, warto sięgnąć po obrazową filmografię. Oto  przykładowe filmy o autyzmie, które z precyzją i wrażliwością ukazują jego prawdziwe oblicze:

"Zachowaj spokój" – młoda Wendy Welcott jest zafascynowana uniwersum Star Treka. Pewnego dnia  ucieka od swych opiekunów, by zawalczyć w konkursie na najlepszy scenariusz w Hollywood.

"X+Y" – film o nastolatku będącym geniuszem matematycznym, ale borykającym się z dużymi trudnościami w relacjach społecznych.

"Latarnia na wybrzeżu orek" – film o chłopcu z autyzmem zafascynowanym wielorybami, który rozpoczyna wyjątkową terapię w otoczeniu uchodzących za niebezpieczne zwierząt..

"Temple Grandin" – oparta na faktach opowieść o amerykańskiej biolożce Temple Grandin, specjalistce w kwestii hodowli zwierząt.

"Mozart i wieloryb" („Zaklęte serca”) – romantyczna historia miłosna dwóch osób z zespołem Aspergera -  uwielbiającego ptaki taksówkarza Donalda i tajemniczej oraz skomplikowanej Isabel, która dołącza do jego grupy wsparcia.

"Atypowy" – dowcipny, krótki serial platformy Netflix o osiemnastolatku ze spektrum autyzmu poszukującym miłości i niezależności.

"Dobry Doktor" („The good doctor”) – serial platformy Netflix o perypetiach osobistych i zawodowych młodego doktora ze spectrum autyzmu.

Rozszerzona filmografia na temat autyzmu znajduje się w tekście źródłowym (pozycja nr 4 w Bibliografii).

Materiały do pobrania:

1. Broszura informacyjna – Spektrum autyzmu – podobni – różni (pdf).
2. One są wśród nas. Dziecko z autyzmem i Zespołem Aspergera w przedszkolu i szkole (pdf).

Bibliografia:

1. https://polskiautyzm.pl/autyzm/ [dostęp: 01.04.2022 r.]
2. https://www.youtube.com/watch?v=QLv-dvLCgAg&t=1s [dostęp: 01.04.2022 r.]
3. https://synapsis.org.pl/ [dostęp: 01.04.2022 r.]
4. https://www.radiozet.pl/Filmy/Filmy-i-seriale-o-autyzmie-dla-dzieci-mlodziezy-i-doroslych [dostęp: 01.04.2022 r.]